“Voordat we vertrekken zet ik eerst even mijn ommetje-app aan”, zegt Marieke van Brussel, stadsergonoom en verkeerskundige bij de gemeente Zwolle. Als gemeentelijk ambassadeur voor de voetganger mag Van Brussel zich al een aantal jaar bezighouden met de positie van de voetganger in Zwolle. Samen wandelen we door de stad die zich op 13 oktober gastheer van het Nationaal Voetgangerscongres mag noemen.
We beginnen onze wandeling op het Lübeckplein. Het plein waarop de ambtenaren van de gemeente Zwolle vanuit het Stadkantoor uitkijken. Het Lübeckplein fungeert als dak van een ondergronds gelegen parkeergarage. In de afgelopen jaren heeft een groot gedeelte van de roodoranje klinkers plaatsgemaakt voor groenvoorzieningen en recreatiemogelijkheden. Daarnaast werden de ventilatiekokers van de parkeergarage en de gevels voorzien van street-art en heeft het Stadskantoor een groene wand gekregen. Zo veranderde een stenen vlakte in een levendig en kleurrijk plein met een diversiteit aan functies. We verlaten het Lübeckplein en vervolgen onze voettocht door de Koggelaan.
Lübeckplein
“Ik wandel graag. Het liefst met een duidelijk doel voor ogen. De coronapandemie heeft ervoor gezorgd dat ik nóg vaker ben gaan wandelen. Ten tijde van de harde lockdown maakte ik er een gewoonte van om mijn thuiswerkdag te beginnen met een korte wandeling. Tijdens zo’n korte wandeling kan ik echt even wakker worden en mijn gedachte opstarten. Ik merk aan alles dat wandelen mij scherper en creatiever maakt. Ik merk zelfs dat ik informatie beter kan onthouden en verwerken. Een belafspraak kun je bijvoorbeeld perfect combineren met een korte wandeling. Ik heb zelfs weleens mijn laptop meegenomen om buiten op een bankje een online-vergadering bij te wonen. Ik vind mijn werk sowieso heel erg leuk, maar in de buitenlucht ervaar ik dat gevoel nog sterker”, aldus Van Brussel.
Aandacht voor toegankelijkheid = aandacht voor de voetganger
Via de Koggelaan komen we aan bij de Hoge Spoorbrug. Dankzij deze voetgangersbrug kunnen we relatief eenvoudig het spoor, één van de grootste voetgangersbarrières van de stad Zwolle, overbruggen. We kijken uit op het stationsgebouw. In de nabije toekomst zal de stationsomgeving worden verrijkt met een nieuwe loopbrug. Deze nieuwe loopbrug gaat de zuidkant van het station met de binnenstad verbinden.
“De voetganger en het openbaar vervoer hebben elkaar nodig, ze kunnen elkaar versterken”, zegt Van Brussel. “Het is van groot belang om een voetgangersnetwerk te verbinden met ov-haltes. Een groot gedeelte van de ov-beleving zit in het voor- en natransport. Veel mensen zijn afhankelijk van het openbaar vervoer. Als gemeente zetten we ons in om het ov voor iedereen toegankelijk te maken. In de planvorming en het ontwerp van de nieuwe stationsomgeving hebben we veel aandacht geschonken aan toegankelijkheid. Die aandacht voor toegankelijkheid kun je heel duidelijk terugzien op het vernieuwde Stationsplein en de nieuwe bus perrons.”
“Aandacht voor toegankelijkheid gaat hand in hand met aandacht voor de voetganger. Een toegankelijke openbare ruimte is in veel gevallen ook een prettige omgeving voor de voetganger”, stelt Van Brussel.
Een overvolle openbare ruimte
We vervolgen onze wandeling door de wijk Assendorp, een typische vooroorlogse arbeiderswijk. De wijk kenmerkt zich door een hoge woningdichtheid en smalle straten. Assendorp is tot stand gekomen in een tijd waarin de auto nog uitgevonden moest worden. Tegenwoordig kun je Assendorp het beste omschrijven als een hindernisbaan voor de voetganger. De straten staan vol met geparkeerde auto’s, fout gestalde fietsen en (deel)scooters.
Op de stoep gestalde fietsen op de Molenweg
“Wij hebben hier al moeite om naast elkaar te lopen, voor mensen met een fysieke of visuele beperking zijn dit soort straten een ramp. Wijken als deze zijn een behoorlijke uitdaging. Je hebt te maken met een krappe ruimte en ingesleten gewoontes. De meeste mensen denken niet na over de gevolgen van hun fout gestalde fiets. Toch zie je ook in Assendorp mooie initiatieven ontstaan. Zo zijn recentelijk op initiatief van bewoners een aantal parkeerplaatsen (tijdelijk) vervangen door plantenbakken. Dit soort kleinschalige initiatieven moeten uiteindelijk een stukje bewustzijn creëren”, zegt Van Brussel.
Ook Zwolle worstelt met een toenemende druk op de stedelijke leefomgeving. De komende jaren moeten, ook in Zwolle, duizenden nieuwe woningen worden bijgebouwd. Volgens Van Brussel schept de woningbouwopgave mogelijkheden voor de voetganger:
“Verdichting creëert kansen voor actieve mobiliteit. Het voorzieningsniveau is hoger, dus je kunt op de fiets of te voet meer bestemmingen bereiken. Dat zorgt ervoor dat je eenvoudiger draagvlak krijgt om de auto wat verder naar de achtergrond te verplaatsen. Daarnaast kun je écht vanaf het begin de positie van de voetganger vastleggen in beleidsplannen en ontwerpschetsen.”
De voetganger op één
Sinds een aantal jaar hanteert de gemeente Zwolle het STOMP-principe (Stappen, Trappen, Ov, MaaS, Personenauto). Bij nieuwe ruimtelijke (herinrichting)projecten krijgt de voetganger een nadrukkelijke voorkeurspositie. Het STOMP-principe vraagt om een totaal andere mindset van verkeerskundigen en stedenbouwkundigen.
“Bij het ontwerp van een straat werd in het verleden altijd eerst de rijbaan voor het gemotoriseerde verkeer ingetekend. Vervolgens werd gekeken naar de benodigde ruimte voor het fietspad, de ruimte die dan nog overbleef was voor de voetganger. Zowel stedenbouwkundigen als verkeerskundigen denken nog steeds vanuit die werkwijze. Ook dat is ingesleten gewoontegedrag. Het zou daarom een goed idee zijn om het thema voetganger als vast onderdeel mee te nemen in het lespakket van de verkeerskundig- en stedenbouwkundige opleidingen.”
Naast een toevoeging aan het lesprogramma voor toekomstige stedenmakers pleit Van Brussel voor een Voetgangersbond:
“Op dit moment zijn het de toegankelijkheidsorganisaties die (soms onbewust) opkomen voor de positie van de voetganger. De toegankelijkheidsorganisatie in Zwolle is in minder dan tien jaar tijd uitgegroeid tot een club van zo’n 40 actieve vrijwilligers. Ze denken vanuit een positieve insteek mee met de gemeente. Toegankelijkheid gaat verder dan alleen de openbare ruimte, het gaat ook over informatievoorziening en de toegankelijkheid van binnenruimtes. Daarom zou het goed zijn als er, specifiek voor de voetganger, een Voetgangersbond in het leven geroepen wordt.”
Ruimte voor lopen
Via de Assendorperstraat lopen we richting het stadscentrum van Zwolle. In het Stadsparkje aan de gracht gaan we even op een bankje zitten.
De gemeente Zwolle is als partner aangesloten bij het platform Ruimte voor Lopen. Dit platform is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Wandelnet en CROW. De aangesloten partijen hebben ondertekend dat ze zich actief inzetten om de doelstellingen en ambities van het platform te behalen.
De drie ambities van Ruimte voor Lopen:
- Lopen is een vanzelfsprekend en integraal onderdeel van beleid, ontwerp en beheer.
- De omgeving biedt gelegenheid en nodigt uit om veilig te lopen.
- Lopen heeft een positief imago en wordt gestimuleerd.
Binnen het platform Ruimte voor Lopen is de gemeente Zwolle ook aangesloten bij de City Deal Ruimte voor Lopen. Als onderdeel van de City Deal experimenteren de betrokken partijen sinds 2020 met loopbeleid in de stedelijke leefomgeving.
“Ik zie het platform voornamelijk als een plek om kennis en ervaringen uit te wisselen. Loopbeleid staat nog in de kinderschoen, we kunnen ongelofelijk veel van elkaar leren. Ik spreek regelmatig met andere ‘voetgangersambassadeurs’, het is heel waardevol om van gedachten te wisselen”, aldus Van Brussel.
Het vernieuwde stationsgebied
We verlaten het Stadsparkje, lopen langs de Fundatie en steken de gracht over. Via de Burgemeester van Roijensingel komen we aan bij de vernieuwde Stationsweg. Het Stationsplein en de Stationsweg zijn in de afgelopen jaren opnieuw ingericht. In het nieuwe ontwerp is veel aandacht besteed aan leefbaarheid, toegankelijkheid én de positie van de voetganger.
“Slechts een aantal jaar geleden was dit nog een drukke doorgaande weg. Bussen en auto’s reden af en aan. Op deze plek wilde je het liefst niet zijn. Nu is het stationsplein een aantrekkelijke verblijfsplaats. Als voetganger loop je moeiteloos naar het stadscentrum”, vertelt Van Brussel.
Voetgangerscongres 2022
Aan het Stationsplein is de Nieuwe Buitensociëteit Zwolle gevestigd. Op 13 oktober vindt op die locatie het Nationaal Voetgangerscongres 2022 plaatst. Het Nationaal Voetgangerscongres is het enige vakevenement waar lopen in alle facetten centraal staat. Tijdens het congres komen vakprofessionals samen om kennis en ervaringen op het gebied van de voetganger met elkaar te delen.
“Ik kijk er heel erg naar uit om tijdens het voetgangerscongres nieuwe kennis op te doen en ervaringen uit te wisselen. Ik nodig iedereen uit om deel te nemen aan het congres, we kunnen ontzettend veel van elkaar leren!” Aldus Marieke van Brussel, stadsergonoom en verkeerskundige bij de gemeente Zwolle.
